Kedi ve Köpeklerde Diyare (İshal)
Diyare, kedi ve köpeklerimizde karşılaştığımız ishal problemidir. Gerek evde, gerek veteriner hekiminize anlatmakta zorluk çekilir. Ancak küçük ipuçları bu durumun ne olduğunu kestirmenize olanak sağlar.
Öncelikle ishal yada diyare (Diarrhea) çok basit sebepler sonucu olmaktan çok ciddi problemlere kadar ve hatta ölüme yol açabilecek nedenlerden kaynaklanabilir. Bunun için diyarenin başladığı gün itibariyle bir hafta geriden başlayarak neler yaptığını yada sizin ona neler verdiğinizi, davranışlarını (kedi için sık tüylerini yalama, köpek için ise halı, sandalye bacağı yada oyuncağını parçalama gibi) takip etmeniz veya hatırlamanız sonuca ve teşhise yönelik vereceğiniz bilgiler olacaktır.
Klasik sebepler arasında sayabileceğimiz; ani mama değişikliği, yabancı cisim yeme, kediler için uzun tüylülerde tüylerini yalama, kimyasal olan ev malzemelerini yalama, çöp karıştırarak farklı gıda yada gıda olmayan şeyleri yeme genellikle karşılaşılan durumlar olabilir. Bunun yanısıra paraziter yada viral kaynaklı sık karşılaşılan bir durumdur.
Diyare (ishal) Sebebi Olan Etkenler
- Düzensiz beslenme
- Ani mama değişikliği
- Parazitler
- Stres
- Viral, bakteriyel, fungal
- Metabolik hastalıklar (Karaciğer/Böbrek hastalıkları, diabetus mellitus, hypoadrenocorticism)
- Toxic
- Antibiyotik/antiinflematuar medikasyon
- Pankreatik hastalıklar, IBD (Inflamatory Bowel Disease), Pyometra, Peritonitis, Sepsis
- Genellikle yaşlı hayvanlarda barsak, karaciğer, pankreas kanserleri, GI lymphosarcoma
- Obstruksiyon/blokaj; teleskopik barsak, invaginasyon, yabancı cisim neden olabilir.
Aşağıda köpeklerde diyarenin etkisi ve oluşumunu belirteceğiz. Çoğunlukla uygunsuz gıda alımı ve barsak parazitlerinden kaynaklı diyare gelişebilir. Enfeksiyöz hastalıklar genellikle diyare ile seyreder. Gıda alındıktan 8 saat sonra ince barsaklara geçmiş olur. Gıdanın katı kısmında suyun %80′i absorbe edilmiş olur. Kolon (kalın barsak) kısmına konsantre olmuş dışkı geçer ve son kısımda da normal şeklini alarak tahliye edilir. Normal dışkı da mukus, kan veya sindirilmemiş besin bulunmaz. Eğer barsaklarda hızlı bir geçiş olursa dışkıdaki su(sıvı) emilmeden barsağın son kısmına iletilmiş olurki bu geçici bir diyareye (diarrhea/ishal) neden olur. Düzensiz (uygun olmayan besinler) ile beslenme genellikle hızlı geçişe neden olacaktır.
Köpekler doğal olarak çevredeki yada çöplerde aldıkları koku ile gıdaları yemeye çalışacaklardır. Bu tarz “çöpçü” diye nitelendirebileceğimiz bir düzeye gelir.
Bu gıdaların bazıları;
- çöp
- çürümüş gıdalar
- ölmüş hayvanlar
- çimen, ot
- doğada bulunan yabani veya süs bitkiler
- plastik parçalar
- ağaç parçaları
- kağıt
- diğer yabancı cisimler
Bu ve bunun gibi gıda/gıda benzeri besinler mideyi irrite edecek ve vücut bunlardan kurtulmak için kusma reflexini devreye sokacaktır. Gıda intoleransıda (gıdalara karşı hassasiyet) hızlı bir geçişe neden olur. Bazı köpekler bazı gıdalarda gıda intoleransı yaşarlar.
Bunlardan bazıları;
- kırmızı et
- tavuk eti
- domuz eti
- çimen, ot
- at eti
- yumurta
- baharatlar
- mısır
- buğday
- soya
- üzüm
- tuz
- hayvansal yağlar
- ve bazı ticari köpek mamaları
Gıda intoleransı ile gıda alerjisi aynı şeyler değildir. Gıda alerjisinde genellikle dermatit, kusma ve çok düşük ihtimalle de diyare oluşur.
Yavru ve erişkin köpeklede akut ve kronik diyarenin en sık rastlanan problemlerinden birisi de barsak parazitleridir. Bu parazitler direkt alınabildiği gibi taşıyıcı olan pire veya kene yoluyla da enfekte olunabilir. En sık gözlenen parazitler arasında; askaridler, ancylostoma(Strongyloides-kancalı solucan), trişin (Trichuriasis trichuris), kıl kurdu ve giardiadır. Birçok ilaç ve medikasyonların yan etkileri sıklıkla diyareye neden olabilir. Özellikle antiinflematuar (NSAIDs), aspirin içeren ilaçlar, bazı kalp ilaçları, bazı iç parazit ilaçları ve çoğu antibiyotik diyareye neden olabilir. Köpekler bazı zamanlarda çok heyecanlandığı yada strese girdikleri zamanlarda da (veteriner ziyaretleri veya köpek yarışmaları gibi) geçici diyare olabilirler. Hatta aniden değişen köpek maması veya yaşam şartlarının değişmesi de duygusal diyareye neden olabilir. Bunun haricinde özellikle pediatrik olarak nitelendirdiğimiz yavru köpeklerde, bulunduğu bölge itibariyle tehlikeli olabilecek bazı viral ajanlarda (Parvovirus (CPV-2b,Kanlı ishal), Distemper (CDV, Gençlik hastalığı gibi) diyareye neden olabilir.
Evde Diyare (İshal) Tedavisi
Evde yapılacak en önemli tedavi yöntemi gastrointestinal sistemi (GIS) dinlendirmek için 24 saatlik önündeki gıdayı kaldırmak olmalıdır. Bu sayede köpeğin önünde bulunan sudan ne kadar isterse içmeye teşvik edilmiş olacaktır. Gerekirse suyuna düşük miktarda tuz içeren bunyonlardan eritilerek katılabilir. Bu sayede diyare nedeniyle kaybettiği suyu geri alacaktır. Akut diyare 24 saatlik GI dinlenmesinden sonra cevap vermiş olacaktır. Bu noktadan sonra köpeği dışarı çıkartarak rahatlamasını sağlayabilir ve bu arada yağ miktarı düşük olmak kaydıyla gıda verebilirsiniz. Örnek olarak 1 ölçek sulu köfte gibi pişirilmiş yağsız kıyma ve 2 ölçek pirinç lapası hazırlayarak verebilirsiniz. İlk iki gün günde 3-4 kez az miktarlarda bu tarif ile besleyin ve daha sonra normal yediği miktar ve gıda ile beslemeye devam ediniz.
Veteriner hekime ihtiyacınız olabilecek durumlar
- Eğer diyare 24 saat ve üzerinde devam ediyorsa
- Dışkıda kan veya koyu siyah bir dışkı gözlendiyse
- Diyare ve kusma beraber devam ediyorsa
- Köpeğiniz halsiz, durgun yada depresyonda görünümü varsa veya ateşi varsa, derhal veteriner hekiminize götürünüz.
